Teknoloji Detoksu

Günümüz dünyasında vaktimizin çoğunu dijital platformlarda geçirmeye başladık. Bu durum, çevre ile olan etkileşimimizi de minimuma indirdi. Aile içerisinde ve arkadaş çevresinde baş gösteren iletişimsizlik, sosyal hayatta ve hatta iş hayatında da olumsuz etkileriyle karşımıza çıkıyor. Gün içinde birçok teknolojik alet tarafından teknolojik toksinlere maruz kalıyoruz. Bu da beden ve zihnimizin normalden çok daha fazla yorulmasına neden oluyor. Teknolojiyle bağımızı tamamen koparmamız mümkün değil; fakat beden ve zihin sağlığımız için basit bir detoks ile kendimizi sınırlamamız, birtakım teknolojik toksinlere veda etmemiz mümkün.

Teknoloji detoksu nedir?

En yalın hâliyle teknolojinin üzerimizde yarattığı psikolojik ve fizyolojik etkilerden arınmak, zararlı yansımalarından uzaklaşmak, belli bir süre teknolojiden izole yaşamak olarak tanımlayabiliriz. Hayatımızın bir parçası, olmazsa olmazı hâline gelen teknolojiyi doğru ve yeterli kullanmak çok önemli. Sınırlar aşıldığı takdirde istenmeyen bağımlılıklar ortaya çıkabilir. Her insan zaman zaman teknoloji detoksuna ihtiyaç duyar.

Teknoloji detoksu nasıl yapılır?

Bir plan oluşturun

Ekran başında geçirilen tüm zamanların hepsi kalitesiz değildir. Hangi zamanların sizi mutsuz ettiğini fark edin. Bu sayede ekran başındaki sürenizi düzene sokabilir, mutsuz olduğunuz saat diliminde ise başka neler yapabileceğinizi planlayabilirsiniz.

Bildirimleri kapatın

Telefonunuzdaki bildirimleri kapatmak sizi dünyada olup bitenden uzak tutacaktır. Bu da büyük ölçüde dikkatinizin dağılmasını engelleyecektir. Gözünüzün önüne gelen çeşitli uygulamalardan anlık bildirimler, o an aklınızda olmasa bile bakma ihtiyacı yaratıyor. Girdiğiniz takdirde de saatlerce o uygulamanın içinde kayboluyorsunuz. Bildirimlerinizi kapatarak bundan kurtulabilirsiniz.

Yemek yerken elektronik eşyalardan uzaklaşın

Bir şeyler atıştırırken televizyona ya da bilgisayara bakmak oldukça keyifli olabilir fakat bu sizin ekran bağımlılığınızı artırmaktan başka bir işe yaramaz. Yemek sırasında sadece yemeğinizle, etkinlik sırasında sadece etrafınızdaki güzelliklerle ilgilenmeyi öğrenin.

Ekrana bakmadan kendinizi nasıl eğlendirebileceğinizi öğrenin

Sürekli olarak internette gezinmek, bir şeyler paylaşmak ve yorum yapmak zamanla sizi içinizde bulunduğunuz dünyadan koparıp uzaklaştırır. Bu detoks sayesinde kendinizle kalarak sizi nelerin eğlendirdiğini keşfedebilirsiniz.

Gerçek sosyalliğe dönün

Sosyal medyadan çıkıp gerçek sosyalliğe yönelin. Aileniz ve arkadaşlarınızla planlar yapıp vakit geçirin. Birlikte paylaştığınız zamanlarda telefonunuzdan uzaklaşarak onlara odaklanın. Gerçek anlamda sosyalleşmek dünyanın en keyifli aktivitesidir. Unuttuğunuz bu güzelliği yeniden hatırlayın.

Kitapların gizli dünyasını keşfedin

Okumak her zaman iyi gelir. Kendinizi farklı yaşamların içinde bulmak, hayal gücünüzü geliştirdiği gibi empati duygunuzu da artıracaktır. Kitaplar, hayata bambaşka bir açıdan bakmanızı sağlayacak kocaman pencerelerdir. Pencereleri açın ve nefes alın.

Anda kalmaya çalışın

Anda kalmanın mutluluk formülü olduğunu vurgulayan birçok filozof yanılmış olamaz değil mi? Teknolojiden uzaklaşıp, anda yaşanılan güzelliklere odaklanarak zihniniz ve bedeniniz için büyük bir iyilik yapmış olacaksınız.

Doğaya yönelin

Doğanın iyileştirici bir gücü olduğu kesin. Yürüyüş yapmak ve bu yürüyüşlerde telefonunuzun sesini kısmak size doğayla yalnız kalmanız için ihtiyaç duyduğunuz zamanı tanıyacaktır.

Teknoloji detoksu sonrasında kararlı olun

Detoks sonrasında eskiye dönmemek ve bu arınmanın sonucunda olumlu bir etki görmek için kendinize bir zaman belirleyin. Böylece dijital dünyada geçireceğiniz zamanla ilgili çizgileri belirlemiş olursunuz. İpleri siz elinize alın. Bu durum sizi bağımlı olmaktan çıkarıp bilinçli bir kullanıcı hâline getirecektir. Gün içerisinde minik bir detoks yapmak şarj olmanıza ve rahatlamanıza yardım edebilir. Bu, aynı zamanda hayat kalitenizi arttırmak açısından da önemli bir etken.

Teknolojik Dönüşümün En Önemli Sonucu: İnternet Bağımlılığı

Hızla değişen dünya ve gelişen teknoloji hayatımıza hâkim oldu ve bizi yönetmeye başladı. İletişim ve bilgi aktarımı ya da paylaşımı konusundaki davranışlarımız yaşam tarzımızı da etkiliyor. Hayatımıza bu kadar hâkim olan bu değişim ve teknolojik gelişmeyi tetikleyen en önemli unsur ise tabii ki internet. Teknolojiyi kullanarak internet aracılığı ile yaşamımızdaki tüm alanları değiştirdik. İnternet sayesinde elektronik cihazlarımızı evde yokken bile çalıştırıp kullanabilir hâle geldik. Robotları veya benzeri makinaları yanında olmadan istediğimiz komutlarla yönetebiliriyoruz. Televizyon ya da radyolar artık internet üzerinden yayın yapabiliyor. Bu sayede ev yaşamımızın yanısıra iş hayatımız da oldukça kolaylaştı.

Yaşamımıza giren bu kolaylıklar kolaylık beraberinde iletişim konusunda da çok büyük farklılıklar getirdi. İnsanlar artık eskisi kadar gazete almıyor, okumuyor. Kitaplar, e-kitap formatında dijital ortamlarda okunurken bir anda sesli olarak hayatımıza girdi. Sosyal medya, dünyanın herhangi bir yerindeki bir olayı saniyeler içerisinde tüm dünyaya yayıyor. Mektup, telgraf vb. iletişim araçları nostaljik ürünler olarak tarihin sayfalarında yerini aldı. İnsanlar artık birbirlerine davetiye bile göndermeye gerek duymaz oldu. Anında davetiyenin görselini karşı tarafa iletilebiliyor. Telefon hatları ile ulaşılamayan görüşmeler internet üzerinden konuşma ücreti ödemeksizin yapılabiliyor.

Teknolojinin getirdiği tüm bu enstrümanlar hayatımızı kolaylaştırdı ve artık bunlar olmadan yaşayacağımız bir dünyayı hayal bile edemiyoruz. Elektrik olmayınca nasıl ki yaşamımız çekilmez bir hâle geliyorsa, internet olmayınca da bir yanımız hep eksik kalır. Ancak bu kolaylıklara o kadar bağlandık ki artık onlarsız yapamıyoruz. Daha da ileri giderek abartıyor ve tüm zamanımızı internet ile bütünleştiriyoruz. Bu durum toplumun büyük bölümünde giderek bağımlılığa dönüşüyor.

İlk bakışta sigara, alkol vb. bağımlılık türleri ile karşılaştırılınca daha masum bir bağımlılık gibi görülse de uzun dönemde çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.

“İnternet bağımlılığı” ya da “patolojik internet kullanımı”, genel olarak internetin aşırı kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemini yitirmesi, yoksun kalındığında aşırı sinirlilik hâli, saldırgan olması ve kişinin iş, sosyal ve aile hayatının giderek bozulması olarak tanımlanabilir. İnternet bağımlılığının toplumdaki yaygınlığı ise yüzde 6 ile yüzde 14 arasında saptanmış. İnternet bağımlılığının 5 özel tipi var.

1. Siber İlişki Bağımlılığı: Facebook gibi sitelerde online ilişkilerle aşırı ilgili olmaktır.

2. Net Kompulsiyonları: Obsesif online kumar, alışveriş, günlük ticaret bağımlılığıdır.

3. Enformasyonla Aşırı Yüklenme: Kompulsif şekilde internet sörfü ya da veri araştırması yapmaktır.

4. Siber Seksüel Bağımlılık: Siberseks ve siberporn internet sitelerinin kompulsif kullanımıdır.

5. Bilgisayar Bağımlılığı: Obsesif şekilde bilgisayar oyunları oynamaktır.

İnternetin aşırı kullanımı günden güne daha da artış gösteriyorsa, bu isteğin önüne geçilemiyorsa, internete bağlı olmadan geçirilen zaman önemini yitiriyorsa, yoksun kalındığında sıkıntı, huzursuzluk, saldırganlık ortaya çıkıyorsa, günlük işlevler, sosyal hayat, okul ve aile hayatı giderek bozuluyorsa, haftada 40–80 saate varan kullanım durumlarında internet bağımlılığından söz edebiliriz.

İnternet bağımlılığının fiziksel belirtileri ise gece geç saatlere kadar internet başında kalınması nedeniyle uyku döngüsünde bozulma, bu esnada aşırı kahve, kolalı içecekler tüketme ile ilişkili sorunlar, fiziksel aktivitenin giderek azalmasına bağlı obesite, sırt ağrısı ve postür bozukluklarıdır.

Bunların yanında psikolojik belirtiler de dikkat çekmektedir. İnternet kullanımını azaltmaya yönelik başarısız girişimler vardır. Başkalarına internette kalma süresi ilgili yalan söylerler. Aile, okul ve arkadaşlarla ilişkilerde zayıflama ve başarısızlık ortaya çıkar. Yalnızlık, mutsuzluk, içe kapanma, gerçeklerden uzaklaşma durumu intihar girişimine kadar varabilir.

Toplu ulaşım ortamlarında, kafe, restaurant vb. çeşitli sosyalleşme alanlarında kendi kendine gülen, eğlenen, sürekli gözü telefonunda olan insanlar görmek artık hepimiz için normal olmaya başladı. Başkalarıyla iletişim kurma ihtiyacını da azaltan internet bağımlılığı, bireyleri içine kapanık, mutluluk ve üzüntüyü kendi kendine yaşayan insanlara dönüştürürken kitap okuma, sinema, tiyatro, konser vb. etkinliklere katılmaya, arkadaş veya aile bireyleriyle iletişime olan ihtiyacı azaltmaktadır.

Giderek yalnızlaşan, çoğunlukla daha genç yaşlarda bir nesil bizi bekliyor. Bu neslin karşılaşacağı fiziksel ve çoğunlukla ruhsal sorunlarla baş etme ihtiyacı, gelecekte sağlık sistemlerinin hizmet önceliklerinin belirlenmesinde etkili olacaktır.

Geliştikçe yaşlı nüfusun artması ve buna bağlı yaşlı sağlığı sorunları ile boğuşacağımızı planlayan sağlık yöneticileri, yine gelişmeye paralel teknolojik dönüşümün en önemli sonucu olarak internet bağımlığına da çözüm bulmaya çalışacaktır.

Kaynaklar:

• Griffiths MD. İnternet Addiction, Time to be taken seriously? Addiction Research.

• Scherer K. College life on-line: Healthy and unhealthy internet use. Journal of College Student Development.

• Young K. Psychologyof computer use: XL. Addictive use of the internet.

• Alyanak B. İnternet Bağımlılığı, Klinik Tıp Pediatri Dergisi, Cilt 8, Sayı 5, 2016